Noodgeld van het beleg van Antwerpen, 1814
Historisch kader
Antwerpen tijdens het Franse bewind
(1792 / 1794 – 1814)
In de periode na de Franse Revolutie van 1789 wilde het nieuwe Franse bestuur de vrijheidsgedachte naar andere Europese landen verspreiden. Frankrijk viel in 1792 voor de eerste maal met een leger van 40.000 man de Zuidelijke Nederlanden binnen, maar deze werden na vier maanden weer verdreven door de Oostenrijkers. In juni 1794 behaalden de Franse revolutionaire troepen met de slag bij Flérus een duurzame overwinning op de Oostenrijkers, en annexeerde Frankrijk de Zuidelijke Nederlanden, deze keer voor langere tijd, tot mei 1814. De zuidelijke Nederlanden werden geïntegreerd als een deel van Frankrijk en omgevormd tot Franse departementen. Na een woelige periode tijdens de eerste vijf jaren onder Frans bewind, veranderde de situatie nadat Napoleon Bonaparte op 9 november 1799 de macht greep en Eerste Consul van Frankrijk werd. Er begon een lange periode van verzoenend bewind.
 |
| Aankomst van de Fransen in Antwerpen op 17 juli 1794 |
De munten
Het is Lazare Carnot, gouverneur van Antwerpen tijdens het beleg, die besliste om noodgeld te laten slaan aangezien het klein geld uit de stad verdwenen was door het aan de boeren te betalen in ruil voor voedsel en hooi & stro voor de dieren (o.a. voor de paarden van het leger). Het ontwerp van de eerste munten werd gebaseerd op de toen in omloop zijnde Franse munten. Het monogram N van Napoleon van de 10 centiemen in billon (metalen legering voornamelijk uit koper of brons met een kleine hoeveelheid zilver) en van de 5 francs Napoleon van het type "Empire Française" de olijfkroon, de cijfers, letters en ruitvormige punten werden gekopieerd.
 |
De woorden "Monnaie Obsidionale"* en "Anvers" werden waarschijnlijk door Lazare Carnot zelf toegevoegd, hij kende namelijk zeer goed de geschiedenis van de belegerde steden welke hij beschreef in zijn werk "La défense des places fortes" uitgegeven om de officieren van het Geniekorps te onderrichten.
* De noodmunten van Lyon uit 1793 droegen de tekst “Monnoie Obsidionale” en een monogram met 2 gekruiste LL van Lodewijk XVI. Lazare Carnot gebruikte in zijn eerste ordonnantie van 10 maart de term "Monnoie obsidionale". Uiteindelijk was het modernere woord "Monnaie" dat gebruikt werd voor de Antwerpse noodmunten. Het monogram met 2 in elkaar gestrengelde 
werden geïnspireerd op de muntstukken van Lodewijk XV, koning van Frankrijk tot 1774. De grootvader van de ondernemer en metaalgieter Josephus Wolschot, Joannes Franciscus Wolschot (°1701 – †1765) was balansmaker en gezworen ijker te Antwerpen, hij graveerde en vervaardigde muntgewichten, hij graveerde o.a. muntgewichten met 2 verstrengelde .
 |
De overgang van het monogram N naar 2 in elkaar verstrengelde :
Volgens generaal Wauwermans was het Wolschot die uit blijk van royalisme zelf het initiatief nam om het keizerlijke monogram N te vervangen door het monogram met dubbele LL; hij deed dit zelfs zonder een voorafgaandelijk akkoord van Lazare Carnot.
Hoe kwam Wolschot op het idee om de N te vervangen door 2 ineengestrengelde?
Bij de muntgewichten die voor Franse munten gemaakt werden bevonden zich enkele gewichten voor een gouden en dubbele gouden mirliton. Op deze munten staat het verstrengelde monogram van Lodewijk XV. Het is vrijwel zeker dat Wolschot hier zijn ontwerp voor de noodmunt met het monogram voor Lodewijk XVIII op baseerde.
 |
 |
| Louis d’or mirliton met korte palmtakken | Muntgewicht mirliton van J.F. Wolschot |
Wat eveneens opvalt is dat op de keerzijde van de muntgewichten steeds de initialen J.F en W van de ijkers Wolschot afgebeeld staan. Dit is was gebruikelijk en de reden waarom Wolschot op het type van 10 centiemen Napoleon zijn initiaal W aanbracht of liet aanbrengen.
Legende: Muntslag  | Medailleslag  |
| 5 Centiem (klik op de afbeelding voor vergroting) |
| Type | Beschrijving | Afbeelding |
| 1 | Napoleon I zonder initiaal grote module Slagaantal: 180 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 1a lood | 1b zilver | 1c brons |
 |
| 2 | Napoleon I zonder initiaal kleine module Slagaantal: 8.820 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 2a lood | 2b brons |  |
| 3 | Napoleon I – initiaal V boven het lint – enkele strik – gesloten olijfkroon |
 |
 |
||
| 4 | Napoleon I – initiaal V onder het lint – dubbele strik – open olijfkroon Slagaantal: 1.000 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 4 brons |
 |
| 5 | Napoleon I – initialen J.L.G.N. op het lint – grote letters – geen basisstreepjes aan de letters N in het omschrift en andere positie ion Slagaantal: enkele zeldzame exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteit: 5b messing kartelrand | 5c brons kartelrand |
 |
| 6 | Napoleon I – initialen J.L.G.N. op het lint – grote letters – met basisstreepje aan de letters N in het omschrift (N-) en andere positie ion Slagaantal: enkele zeldzame exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 6a brons – 6b messing kartelrand |
 |
| 7 | Napoleon I – initialen J.L G.N op het lint – de O en E van obsidionale boven cent Slagaantal: 16.000 exemplaren Variëteiten: 7a messing – 7b brons – 7c brons kartelrand |
 |
 |
||
| 8 | Napoleon I – initialen J.L G.N op het lint – de O van obsidionale gelijk met en de E boven cent – 1814 met punt Slagaantal: één gekend exemplaar – Atelier Arsenaal Variëteiten: 8 brons kartelrand |
 |
| 9 | Napoleon I – initialen J.L G.N op het lint – de E van obsidionale blijft onder cent Slagaantal: 800 exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 9a zilver – 9b messing – 9c brons |
 |
| 10 | Louis XVIII – initiaal V onder het lint 1ste type – smalle strik klein punt onder 5 Slagaantal: enkele zeldzame exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 10 brons prestigeslag |
 |
| 11 | Louis XVIII – initiaal V onder het lint 2de type – brede strik klein punt onder 5 Slagaantal: 120 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 11 brons |
 |
| 12 | Louis XVIII – initiaal V onder het lint 3de type met bultje op de eerste N van monnaie – dik punt onder 5 – de letters van obsidionale zijn anders gepositioneerd Slagaantal: 800 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 12a zilver – 12b brons |
 |
| 13 | Louis XVIII – initialen J.L G.N op het lint 1ste type – lange – O boven en E gelijk met cent Slagaantal: 4.000 exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 13a zilver – 13b messing – 13c1 brons – 13c2 brons |
 |
 |
||
| 14 | Louis XVIII – initialen J.L G.N op het lint 2de type– korte – O boven en E gelijk met cent Slagaantal: 14.000 exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 14a zilver – 14b1 messing – 14b2 messing – 14c1 brons – 14c2 brons – 14d brons ruitjesrand |
 |
| 15 | Louis XVIII – initialen J.L G.N op het lint 3de type – korte – O boven en E boven cent Slagaantal: 13.200 exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 15a brons – 15b messing – 15c brons |
 |
| 10 Centiem (klik op de afbeelding voor vergroting) |
| Type | Beschrijving | Afbeelding |
| 16 | Napoleon I – zonder initiaal 1ste type Slagaantal: 20.200 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 16a zilver – 16b brons |
 |
| 17 | Napoleon I – zonder initiaal 2de type – rechts blad op lange stengel – cent met rond punt Slagaantal: 1.700 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 17 brons |
 |
| 18 | Napoleon I – initiaal W Slagaantal: 62.400 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 18a brons obsidionale (zonder punt) – 18b zilver obsidionale – 18c brons obsidionale |
 |
| 19 | Napoleon I – initiaal R – breed lint 1ste type Slagaantal: 2.600 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 19a lood eenzijdig – 19b brons |
 |
| 20 | Napoleon I – initiaal R – breed lint 2de type Slagaantal: enkele zeldzame exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 20 brons |
 |
| 21 | Napoleon I – initiaal R – smal lint 1ste type – het monogram N raakt de olijfkroon Slagaantal: 2.200 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 21 brons |
 |
| 22 | Napoleon I – initiaal R – smal lint 2de type – het monogram N raakt de olijfkroon niet Slagaantal: 12.600 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 22 brons |
 |
| 23 | Napoleon I – Jean Louis Gagnepain – smal lint – 1 en 0 van 10 bij elkaar Slagaantal: enkele zeldzame exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 23a brons – 23b brons prestigeslag met ruitjesrand |
 |
| 24 | Napoleon I – Jean Louis Gagnepain – smal lint – 1 en 0 van 10 ver uit elkaar Slagaantal: enkele zeldzame exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 24a messing – 24b brons |
 |
| 25 | Napoleon I – Jean Louis Gagnepain – breed lint – 1 en 0 van 10 ver uit elkaar Slagaantal: weinig exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 25a zilver – 25b messing – 25c messing kartelrand – 25d1 brons – 25d2 brons – 25e1 brons kartelrand – 25e2 brons kartelrand |
 |
| 26 | Louis XVIII breed monogram | zonder initiaal – | met erg gekrulde punten Slagaantal: 14.000 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 26 brons |
 |
| 27 | Louis XVIII breed monogram | met initiaal R – | met erg gekrulde punten – 1 van 10 hoger – brede letterspaties in obsidionale Slagaantal: enkele exemplaren – Atelier Wolschot Variëteit: 27 brons |
 |
| 28 | Louis XVIII breed monogram L| met initiaal R – | met erg gekrulde punten Slagaantal: 21.800 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 28a messing – 28b brons |
 |
| 29 | Louis XVIII breed monogram | met initiaal R – | met licht gekrulde open punten Slagaantal: 23.300 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 29a messing – 29b brons |
 |
| 30 | Louis XVIII breed monogram | met initiaal R – | met licht gekrulde gesloten punten Slagaantal: 13.650 exemplaren – Atelier Wolschot Variëteiten: 30a zilver – 30b messing – 30c brons |
 |
 |
||
| 31 | Louis XVIII – Jean Louis Gagnepain – breed lint – 1 en 0 van 10 ver uit elkaar Slagaantal: 5.400 exemplaren – Atelier Arsenaal Variëteiten: 31a messing – 31b messing kartelrand – 31c bronsonregelmatige rand – 31d brons kartelrand - 31d brons kartelrand |
 |
 |
||
| 32 | Louis XVIII – Jean Louis Gagnepain – smal lint – 1 en 0 van 10 dicht bij elkaar – Atelier Arsenaal Variëteiten zonder incuussporen onder 1814: Slagaantal 2.900 exemplaren 32a messing gladde rand – 32b messing kartelrand – 32c messing ruitjesrand – 32d brons .Variëteiten met incuussporen onder 1814: Slagaantal 16.700 exemplaren 32e tin – 32f brons gladde rand – 32g brons groefjesrand |
 |
Overname van de gegevens mag niet, tenzij met toestemming van de auteur en vermelding van de bron.
